Khoa học cơ bản cho chúng ta biết mọi thứ hoạt động như thế nào. Tôn giáo và đức tin cho chúng ta biết lý do tại sao mọi thứ ở đây và chúng ta nên sống có đạo đức và luân lý như thế nào. Không câu hỏi nào trong số này có thể được khoa học trả lời.

Khoa học là gì?
Khoa học là một cuộc điều tra có hệ thống và liên tục về thiên nhiên. Nó cố gắng hiểu thiên nhiên. Nó thực hiện điều đó thông qua quan sát, thử nghiệm và xây dựng lý thuyết. Nó dựa trên bằng chứng và lý lẽ. Một tuyên bố khoa học được coi là đúng hoặc có sức thuyết phục không phải vì một người có thẩm quyền khẳng định nó là như vậy. Sức mạnh của nó trong việc ra lệnh cho sự đồng tình của chúng ta bắt nguồn từ bằng chứng cho nó và cách nó giúp làm sáng tỏ sự hiểu biết của chúng ta về thiên nhiên. Thường có các yếu tố thẩm mỹ ở đây, như trong một lời giải thích khoa học rất dễ chịu hoặc đẹp đẽ trong cách nó gắn kết mọi thứ lại với nhau và làm sáng tỏ sự hiểu biết của chúng ta về thiên nhiên đến mức chúng ta nghĩ rằng, Nó phải như vậy. Tuy nhiên, thẩm mỹ cũng có thể gây hiểu lầm. Một lý thuyết có thể đẹp nhưng không đúng. Khoa học là một hoạt động dễ sai lầm với nhiều cạm bẫy. Nó đã làm một số điều sai một cách đáng kinh ngạc (ví dụ, thuật giả kim, phlogiston, phrenology, aether phát sáng, v.v.). Hơn nữa, các nhà khoa học đã cam kết không lay chuyển với các lý thuyết khoa học sai lầm, thể hiện sự tự tin vào những lý thuyết đó mà sau này được chứng minh là hoàn toàn không có cơ sở. Thật vậy, sự tự tin mà các nhà khoa học nắm giữ các lý thuyết của họ không phải là thước đo sự thật của chúng. Chúng ta cần luôn để mắt đến sự tự tin thái quá như vậy, đặc biệt là trong các cuộc thảo luận về chính sách công, nơi các nhà khoa học hoặc chính trị gia hành động “nhân danh khoa học” cố gắng ép buộc mọi người vào một số quan điểm hoặc phương hướng hành động vì khoa học nói rằng nó phải như vậy. Khoa học đã làm sai nhiều điều, đặc biệt là khi được viện dẫn trong các khuyến nghị về chính sách công. Tuy nhiên, với điều kiện là diễn ngôn khoa học được phép tự do và cởi mở, thì khả năng tự sửa chữa trở thành một đặc điểm của khoa học. Thật không may, khả năng tự sửa chữa của khoa học thường là huyền thoại hơn là thực tế, giống như khi một số lý thuyết khoa học đạt đến một ngôi sao thiêng liêng và từ chối bất cứ vị trí nào trên bàn đàm phán cho các đối thủ cạnh tranh.

Đức tin là gì?
Nhà vật lý Bob Bass là một người Công giáo La Mã sùng đạo, ông đã qua đời cách đây vài năm khi ở độ tuổi tám mươi. Ông đã là Học giả Rhodes vào những năm 1950 và nhờ đó đã được gặp Albert Einstein. Như Bob đã chia sẻ, Frank Aydelore, cựu chủ tịch của Cao đẳng Swarthmore và là người đứng đầu Viện Nghiên cứu Nâng cao, đã có thể tập hợp 32 Học giả Rhodes vào thời điểm đó (một trong số họ là Bob) và để họ gặp Einstein với tư cách là khách danh dự.
Trong thời gian họ ở bên nhau, Aydelotte đã đặt ra câu hỏi này: “Này, Einstein, anh có thể cho những chàng trai trẻ này lời khuyên chia tay nào không?” (Lưu ý rằng Học bổng Rhodes không bắt đầu nhận phụ nữ cho đến năm 1977). Einstein trả lời, “Nếu tôi có thể cho những chàng trai trẻ này lời khuyên nào đó, thì đó sẽ là: Đừng tin bất cứ điều gì nhất thiết là đúng chỉ vì bạn thấy nó trên báo, hoặc nghe nó trên đài phát thanh, hoặc mọi người khác đều tin vào nó. Hãy luôn tự mình suy nghĩ!” Einstein đã đưa ra lời khuyên vô cùng quan trọng và đúng đắn, nhưng tinh thần của lời khuyên này có vẻ trái ngược với nhiều điều thường thấy ở đức tin. Đức tin thường được coi là vấn đề của sự vâng lời, thậm chí là sự vâng lời một cách mù quáng, khi bạn được mong đợi chấp nhận một số học thuyết mà không cần phê phán, và khi bất cứ sự sai lệch nào cũng đánh dấu bạn là kẻ dị giáo và do đó nằm ngoài cộng đồng những người thực sự tin. Thay vì dành chỗ cho việc “tự suy nghĩ,” đức tin đôi khi được cho là nhấn mạnh đến “tin cậy và vâng lời.” Ts William A. Dembski nói rằng: “Tôi đã trải qua hơn 40 năm kinh nghiệm về đức tin Cơ đốc (tôi tin Chúa vào năm 1979), tôi không thấy đức tin và khoa học xung đột theo cách này. Sự thật là, bất kể chúng ta hiểu đức tin Cơ đốc đích thực hay chân chính là gì, thì đức tin đó tốt hơn hết là đức tin mà bạn sở hữu, đức tin mà bạn đã suy nghĩ kỹ lưỡng cho chính mình, và đức tin mà bạn tin rằng đức tin đó sẽ tồn tại và có thể nâng đỡ bạn vượt qua những khó khăn và cạm bẫy của cuộc sống. Mặt trái là phải làm theo thói quen, giả vờ tin vào điều gì đó khi thực tế bạn không tin, thường là để làm hài lòng những người có thẩm quyền (có thể là cha mẹ bạn, nếu bạn còn trẻ, hiệu trưởng và hiệu trưởng trường của bạn nếu bạn cũng từng dạy ở một chủng viện như tôi). Nếu bạn buộc phải giả vờ tin vào điều gì đó mà bạn thực sự không nghĩ là đúng hoặc không đúng, bạn đang tự chuốc lấy rắc rối. Và điều này có thể đúng trong khoa học cũng như trong đức tin. Khoa học, theo cách thực hành hiện nay, có những con bò thiêng và giáo điều được ưa chuộng, và nếu bạn bước ra khỏi những ranh giới đó, bạn có thể bị trừng phạt. Tương tự đối với đức tin. Vấn đề với việc giả vờ là người có đức tin là cuối cùng bạn sẽ ghét chính mình vì điều đó. Nói cách khác, nó tạo ra sự cấp phép đạo đức, hành vi đạo đức giả mà trong đó bạn cho phép bản thân (tức là tự cấp cho mình giấy phép đạo đức) làm những điều trái ngược với những gì bạn nói rằng bạn tin vì bạn không thực sự tin. Hãy nghĩ đến những người ủng hộ biến đổi khí hậu bay bằng máy bay riêng đến các hội nghị về biến đổi khí hậu; nghĩ đến những người theo đạo Thiên chúa ủng hộ sự thiêng liêng của hôn nhân nhưng lại lừa dối vợ/chồng và ly hôn. Người ta nói rằng Chúa chỉ có con, không có cháu. Bạn không thể thừa hưởng đức tin Cơ đốc như bạn thừa hưởng một mảnh đất. Đức tin của bạn là một phần nội tại của bạn. Nhưng nó thực sự là đức tin của bạn chỉ khi bạn đã suy nghĩ kỹ, tìm ra và chấp nhận nó một cách sâu sắc. Một đức tin như vậy không phải là sự đồng tình thuận tiện, như trong câu, “Ồ, tốt hơn là tôi nên nói rằng tôi tin điều này và điều kia vì những người khác sẽ không vui với tôi nếu họ nghi ngờ tôi có nghi ngờ về những điều đó, chưa kể đến việc tôi chủ động không tin vào chúng.” Vì vậy, tôi muốn nói rằng câu châm ngôn của Einstein về việc tự suy nghĩ có giá trị đối với đức tin cũng như đối với khoa học. Nó phải đi trước sự cam kết và vâng lời.

Khoa học và Lẽ thật
Câu hỏi về chân lý trong khoa học cũng như trong đức tin hiện cần được giải quyết. Đối với nhiều người, khoa học dường như ít quan tâm đến chân lý hơn đức tin, mối quan tâm của đức tin đối với chân lý là không thể thương lượng. Đức tin Cơ đốc giáo Chính thống tuyên bố biết và diễn đạt chân lý chính của nhân loại, cụ thể là, Đức Chúa Trời bằng cách mang hình hài con người trong Chúa Giê-su sau đó chết trên cây thập tự, và sau đó sống lại từ cõi chết, cứu chuộc nhân loại tội lỗi, sa ngã. Đối với chân lý chính này, chúng ta có thể thêm các tín điều của các Sứ đồ và Nicene. Những Cơ đốc nhân chính thống thường tin rằng những tín điều này nêu ra chân lý chính xác về đức tin của họ. Điều này không có nghĩa là những tín điều này chứa đựng đầy đủ chân lý của Cơ đốc giáo, nhưng chúng nắm bắt được cốt lõi cơ bản.
Mặt khác, khoa học thường có vẻ ít quan tâm đến việc tìm ra chân lý chính xác về bản chất hơn là hiểu và giải thích thành công các hiện tượng tự nhiên. Thành công ở đây có thể ám chỉ đến khả năng của khoa học giúp chúng ta xây dựng những cây cầu vững chắc hoặc dự đoán một số phép đo nhất định, nhưng không có bất cứ sự giả vờ nào để biết chân lý chính xác về bản chất.
Một số nhà triết học khoa học đi xa hơn, cho rằng sự thành công của khoa học chứng minh cho chân lý của nó (làm sao khoa học có thể thành công như vậy nếu không đúng? Một số người coi khoa học là sự gần đúng với chân lý trong hành trình bất tận để tiếp cận chân lý, nhưng không bao giờ thực sự chạm đến nó. Những người khác lại có cách tiếp cận theo kinh nghiệm nhiều hơn, coi giá trị của khoa học nằm ở khả năng mô tả và dự đoán một cách trung thực những quan sát của chúng ta về các hiện tượng tự nhiên (đôi khi được gọi là sự đầy đủ theo kinh nghiệm). Và những người khác lại có cách tiếp cận thực dụng, trong đó bất kỳ ý tưởng nào giúp thúc đẩy sự hiểu biết của chúng ta về bản chất đều được coi là hợp lý. Nhà triết học Wittgenstein đã áp dụng cách tiếp cận sau này, lập luận rằng cả Copernicus và Darwin đều không đưa ra cho chúng ta sự thật mà chỉ đưa ra cách nhìn nhận hữu ích về bản chất. Dembski nói tiếp rằng bản thân tôi đồng cảm hơn với các cách tiếp cận theo kinh nghiệm và thực dụng đối với khoa học. Hãy nhìn vào nơi tôi có thể làm trong khoa học, và tôi thấy một doanh nghiệp dễ sai lầm khi cách nhìn nhận thiên nhiên của ngày hôm qua nhường chỗ cho cách nhìn nhận thiên nhiên mạnh mẽ hơn của ngày hôm nay.
Do đó, tôi không tin rằng “chúng ta đã đến” và khoa học đã đi đến hồi kết, với khoa học của ngày mai giống hệt khoa học của ngày hôm nay. Khoa học có thể sai lầm, như lịch sử khoa học đã chứng minh. Một số nhà triết học khoa học thậm chí còn viết về “quy nạp bi quan” trong đó chân lý bại liên tục của các lý thuyết khoa học trong việc chịu đựng các thử thách của thời gian chứng minh rằng không có lý thuyết khoa học nào được coi là quá nghiêm túc. Ngay cả các định luật chuyển động của Newton, vốn dường như vào thời của họ nắm bắt chính xác cách thức vận hành của thiên nhiên, đã bị thay thế. Einstein xuất hiện. Sau đó là cơ học lượng tử. Các định luật của Newton đã được chứng minh là có hiệu quả đối với một phạm vi hiện tượng nhất định, nhưng không vượt quá. Và ngay cả khi các định luật của Newton có hiệu quả, các lý thuyết mới hơn lại cho rằng chúng là các phép tính gần đúng chứ không phải là bản dịch chính xác của các hiện tượng tự nhiên đang được đề cập.
Một khi người ta chấp nhận rằng khoa học đang trong tình trạng thay đổi – rằng nó là một hoạt động của con người có thể sai lầm và nó luôn cần được sửa chữa – một số tuyên bố khoa học hùng hồn ngay lập tức bị gạt sang một bên. Ví dụ, hãy lấy tuyên bố rằng kiến thức duy nhất đáng được coi trọng là kiến thức khoa học. Từ tuyên bố như vậy, rõ ràng là đức tin Cơ đốc chính thống không được xếp hạng và cần phải bị loại bỏ. Nhưng bản chất của tuyên bố rằng chỉ có kiến thức khoa học mới đáng được tin cậy là gì? Đó có phải là một tuyên bố khoa học không? Rõ ràng là không. Không có thí nghiệm, quan sát, hành động lý trí hay hiểu biết lý thuyết nào biện minh cho nó. Quan điểm cho rằng chỉ có khoa học cấu thành kiến thức hợp pháp được gọi là chủ nghĩa khoa học, và nó không mạch lạc về mặt tự tham chiếu. Nói cách khác, nó tự đánh bại chính nó, và vì nó tự đánh bại chính nó, nên chủ nghĩa khoa học có thể bị bỏ qua một cách an toàn.
Tuy nhiên, khoa học và tôn giáo hoặc đức tin bổ sung cho nhau. Albert Einstein có lần phát biểu ý kiến mình tại Đại Chủng viện Thần học Princeton vào ngày 19 tháng 5 năm 1939, “không thể hình dung ra một nhà khoa học thực thụ nếu không có đức tin sâu sắc. Tình hình có thể được diễn đạt bằng một hình ảnh: ‘khoa học không có tôn giáo là què quặt, tôn giáo không có khoa học là mù quáng.‘“
Einstein nói thêm, “Tôi càng nghiên cứu khoa học, tôi càng kinh ngạc trước sự phức tạp của vũ trụ và tôi càng tin nơi sự tồn tại của một Đấng Sáng Tạo.” Nếu một nhà khoa học không tin nơi Thiên Chúa, thì điều đó có nghĩa là người đó không nghiên cứu khoa học đủ! Ông nhận xét rằng; “Tôi càng nghiên cứu khoa học, thì tôi càng tin nơi Thiên Chúa.”
Tiến sĩ Martin Luther King là một mục sư. Ông rất tôn trọng khoa học. Trong một số bài phát biểu, bài giảng và các tác phẩm của ông, ông đã ca ngợi sự tiến bộ to lớn của khoa học và tiềm năng của công nghệ trong việc làm cho cuộc sống trở nên phong phú hơn cho tất cả mọi người. Đó là lý do tại sao, trong “một tâm trí cứng rắn và một trái tim dịu dàng,” ông chỉ trích những người nhìn thấy sự chia rẽ giữa khoa học và tôn giáo.
Tiến sĩ King nói: “Có thể có xung đột giữa những người theo tôn giáo mềm yếu và những nhà khoa học cứng rắn, nhưng không phải giữa khoa học và tôn giáo. Thế giới tương ứng của họ khác nhau và phương pháp của họ cũng khác nhau. Khoa học điều tra nhưng tôn giáo lại diễn giải. Khoa học cung cấp cho con người kiến thức là sức mạnh nhưng tôn giáo cung cấp cho con người trí tuệ là sự kiểm soát. Khoa học chủ yếu giải quyết các sự kiện nhưng tôn giáo chủ yếu giải quyết các giá trị. Khoa học và tôn giáo không phải là đối thủ. Chúng bổ sung cho nhau.”
Những người vô thần cho rằng: “Tôn giáo là phản khoa học.” Nhưng sự thật là: Chủ nghĩa vô thần là phản thực tại.”
PHƯƠNG PHÁP KHOA HỌC ĐẾN TỪ ROGER BACON (1220 – 1292). Ông là một Cơ đốc nhân. Những thành tựu triết học đáng chú ý nhất của ông là trong các lĩnh vực toán học, khoa học tự nhiên và nghiên cứu ngôn ngữ.
ÔNG TỔ CÁC NGHIÊN CỨU NGUYÊN TỬ LÀ RUGGIERO BOSCOVICH (1711 – 1787). Ông là một Kitô hữu, một nhà thiên văn học và toán học, người đã đưa ra quy trình hình học đầu tiên để xác định đường xích đạo của một hành tinh quay từ ba quan sát về một đặc điểm bề mặt và để tính toán quỹ đạo của một hành tinh từ ba quan sát về vị trí của nó.
ÔNG TỔ DI TRUYỀN HỌC LÀ GREGOR MENDEL (1711 – 1787). Ông cũng là một người kính sợ Chúa, một nhà sinh vật học, nhà khí tượng học, nhà toán học người Áo-Séc, tu sĩ dòng Augustinô và viện phụ của Tu viện St. Thomas ở Brno (Brünn), Hầu tước Moravia.
NHƯNG NHIỀU NGƯỜI VÔ THẦN CHO RẰNG HỘI THÁNH PHẢN KHOA HỌC?
KHÔNG BAO GIỜ! KHÔNG BAO GIỜ! KHÔNG BAO GIỜ!
Một người tin Chúa có thể là một nhà khoa học! Lịch sử đã chứng minh điều đó. Tất nhiên một người tin Chúa có thể là một nhà khoa học, và nhiều nhà khoa học nổi tiếng đã từng và đang là những người sùng đạo—tin kính, và yêu mến Chúa.
Theo Richard Carrier, một sử gia cổ xưa người Mỹ nói rằng: “Những người theo đạo Thiên Chúa có thể làm khoa học, nhưng chỉ bằng cách gạt bỏ những niềm tin Cơ đốc giáo cơ bản nhất của họ sang một bên.” Carrier đề xuất, trong một cách đọc lịch sử có phần đơn giản, rằng chính Cơ đốc giáo đã làm chậm lại sự tiến bộ đều đặn của khoa học tự nhiên khoảng 1.000 năm: “Nếu Cơ đốc giáo không làm gián đoạn sự tiến bộ về mặt trí tuệ của nhân loại và trì hoãn sự tiến bộ của khoa học trong một nghìn năm, thì Cách mạng Khoa học có thể đã xảy ra cách đây một nghìn năm, và khoa học và công nghệ của chúng ta ngày nay sẽ tiên tiến hơn một nghìn năm.”
Có thể đưa ra nhiều ví dụ về thái độ này đối với sự tham gia của Cơ đốc giáo vào khoa học hoặc triết học. Nhà triết học người Đức nổi tiếng Martin Heidegger, trong cuốn Introduction to Metaphysics (Giới thiệu về Siêu hình học) của mình, đã nói một câu nổi tiếng, “Một ‘triết học Kitô giáo’ là một hình vuông tròn và một sự hiểu lầm.”
Mặc dù Heidegger không nói trực tiếp đến khoa học tự nhiên, nhưng bối cảnh của tuyên bố này (đặt câu hỏi “Tại sao lại có cái gì đó thay vì không có gì?”) khiến người ta tự hỏi liệu có thể theo đuổi kiến thức như một Kitô hữu hay không, triết học hay khoa học, hoặc liệu có cần phải gạt bỏ niềm tin Kitô giáo của mình để tham gia vào bất cứ hoạt động khoa học hoặc triết học thực sự nào không.
Augustine là một trong những học giả thông thái nhất vào thời của ông đã từng nói trong tác phẩm De Trinitate của mình, “trước khi chúng ta có thể hiểu, chúng ta phải tin.” Tuyên bố này được nhiều học giả thời trung cổ quan trọng hưởng ứng, bao gồm Anselm trong tác phẩm Proslogion và Thomas Aquinas trong tác phẩm Commentary on Boethiuss De Trinitate. Đức tin, hay niềm tin, theo các nhà thần học thời trung cổ vĩ đại này, là sự chấp thuận tự nguyện với chân lý của một tuyên bố được một thẩm quyền đáng tin cậy đề xuất để tin!
Thật ra, theo lịch sử, những người sáng lập ra khoa học đương đại đã có động lực nghiên cứu vũ trụ vì niềm tin rằng vũ trụ được Thiên Chúa tạo ra và nếu được tạo ra thì được ban cho một trật tự có thể khám phá và hiểu được. Ví dụ, Johannes Kepler, một nhà thiên văn học Cơ đốc – ngoan đạo, người không thể tự mình quan sát vật lý do thị lực kém, đã đề xuất các lý thuyết liên quan đến hệ mặt trời được chứng minh là chính xác hơn các lý thuyết của bất cứ nhà khoa học nào trước ông. Các lý thuyết của ông dựa trên (1) niềm tin rằng vũ trụ được Thiên Chúa tạo ra và (2) đức tin của ông vào công trình và dữ liệu do nhà thiên văn học Cơ đốc Tycho Brahe thu thập. Kepler không thể xác minh dữ liệu do Tycho cung cấp, nhưng đã tự nguyện chấp nhận tính trung thực của nó và qua khả năng toán học tuyệt vời của mình, ông đã đề xuất mô hình chính xác nhất về hệ mặt trời cho đến thời đại của mình.
Tôi là nhà một khoa học thực hành về sức khỏe tâm thần và Hội thánh chân chính của Chúa trên đất có niềm tin rằng vũ trụ được chính Thiên Chúa tạo ra và tôi đã từng dạy các sinh viên thần học về sự sáng tạo của một Thiên Chúa vĩ đại. Tôi không hề phản hay phủ nhận khoa học—khoa học tốt, tôi chỉ phản khoa học xấu mà thôi—ấy là thuyết tiến hóa là loại thuyết vô thần chống Thiên Chúa—Đấng tối cao—Đấng Tạo Hoá. Những người tin theo thuyết này—thuyết tiến hoá dùng danh Đức Chúa Trời một cách bất kính.
Thật vậy, “Các tầng trời rao truyền vinh quang của Đức Chúa Trời; bầu trời công bố công việc của tay Ngài.”
‭‭—Thi‬ ‭thiên 19‬:‭1‬ ‭
Nhà khọc lừng danh, người Pháp Louis Pasteur từng nói, “Một chút khoa học làm con người xa cách Thiên Chúa, nhưng nhiều khoa học dẫn họ trở về với Ngài.”
“Khoa học là món quà từ Thiên Chúa. Ngài đã ban nó cho chúng ta để chúng ta có thể biết thêm về Ngài.”
—Ts Joe Francis
“Tôn giáo sợ khoa học là xúc phạm đến Thiên Chúa và tự tử.”
—Nhà văn Ralph Waldo Emerson
“Càng nghiên cứu thiên nhiên, tôi càng kinh ngạc trước công trình của Đấng Sáng Tạo. Khoa học đưa con người đến gần Thiên Chúa hơn.”
—Nhà khoa học Louis Pasteur
“Tôi không thể hình dung ra một nhà khoa học chân chính nếu không có đức tin sâu sắc đó. Tình hình có thể được diễn đạt bằng một hình ảnh: khoa học không có tôn giáo thì què quặc, còn tôn giáo không có khoa học thì mù quáng.”
—Albert Einstein
Thật vậy, “Sự thật lịch sử là khoa học và tôn giáo thường bổ sung cho nhau và mối quan hệ này rất năng động.”
—George Keller
Để kết thúc bài viết này:
Tôi muốn nhà toán học nổi tiếng Freeman Dyson chia sẻ đôi lời: “Khoa học và tôn giáo là hai cửa sổ mà con người nhìn qua, cố gắng hiểu được vũ trụ rộng lớn bao la bên ngoài, cố gắng hiểu tại sao chúng ta ở đây.” Thật ra, không có sự mâu thuẫn nào mà không thể giải quyết giữa đức tin và khoa học, bởi vì không thể có hai loại chân lý. Chỉ có một chân lý mà cả đức tin và lý trí khoa học đều hướng tới.

MSTS Christian Le